Fosfor jest anionem, czyli jonem o ładunku ujemnym, którego większość w naszym organizmie, bo aż 85 procent, znajduje się w kościach. Pozostałe 15 procent występuje głównie w zębach oraz w mięśniach. Jego całkowita zawartość w masie naszego ciała to mniej więcej 1 procent. Fosfor to pierwiastek pełniący w organizmie wiele istotnych funkcji. Jego długotrwały, znaczny niedobór może być groźny dla zdrowia, a nawet życia, jednak jego nadmiar również może nam poważnie zaszkodzić, stąd warto raz na czas, regularnie weryfikować poziom fosforu w naszym organizmie poprzez badania krwi. Głównym źródłem tego pierwiastka w diecie są produkty zbożowe, mleczne, ale także wiele rodzajów mięsa i podrobów. Jako suplement diety, fosfor występuje zdecydowanie najczęściej w formie kapsułek.
Fosfor - co to jest? Najważniejsze informacje
Fosfor pełni wiele istotnych ról w organizmie człowieka. Przede wszystkim, jest kluczowym składnikiem umożliwiającym prawidłowe funkcjonowanie wszystkich komórek ustrojowych. Ponadto, wspomaga produkcję energii, ma duży wpływ na rozwój kości, mięśni, a także na nasz układ nerwowy. Jest też ważny w kwestii utrzymania równowagi kwasowo – zasadowej. Może również zapobiec kilku chorobom lub wspomóc spowolnienie albo całkowite zahamowanie ich rozwoju. Na pewno warto jest dbać o obecność fosforu w diecie i jego prawidłowy poziom, gdyż niedobory tego składnika mogą mieć szereg negatywnych konsekwencji.
Fosfor - właściwości, zastosowanie. Na co pomaga?
Fosfor posiada następujące właściwości:
· Fosfor ma wpływ na układ kostny i mięśniowy.
Fosfor należy do grupy pierwiastków budulcowych. Wraz z wapniem oraz witaminą D jest kluczowym składnikiem dla układu kostnego. Fosfor bierze czynny udział i jest istotny dla procesu mineralizacji zębów i kości, czyli tworzenia się na ich powierzchni warstwy minerałów. Uczestniczy również w budowaniu tkanek miękkich oraz błon komórkowych organizmu. Pierwiastek ten zapewnia także prawidłową pracę mięśni na zasadzie skurcz – rozkurcz.
· Fosfor wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.
Około 20 procent fosforu w organizmie dorosłej osoby ma swój udział w przewodzeniu bodźców nerwowych. Składnik ten jest również pomocny w procesie kształtowania funkcji poznawczych, więc jest nam on potrzebny do prawidłowego rozwoju już od pierwszych miesięcy życia.
· Fosfor ma swój udział w procesach wytwarzania energii.
Pierwiastek ten wchodzi w skład wielu związków energetycznych oraz enzymów, więc ma swój udział, jeśli chodzi o wytwarzanie energii.
· Fosfor umożliwia wchłanianie innych niezbędnych dla naszego organizmu składników.
Bez fosforu niemożliwe byłoby prawidłowe wchłanianie ważnych składników dla naszego organizmu, przede wszystkim niektórych witamin z grupy B, między innymi B2, czyli ryboflawiny oraz B3, inaczej zwanej niacyną. Również wchłanialność wapnia, bez odpowiedniej dawki fosforu, byłaby znacznie obniżona.
· Fosfor jest budulcem DNA i RNA.
Fosfor buduje kwasy nukleinowe, czyli RNA oraz DNA, więc można powiedzieć, że jest jednym z nośników informacji genetycznej.
- Fosfor jest potrzebny w procesach metabolicznych.
Fosfor bierze udział w bardzo wielu procesach metabolicznych. Daje możliwość prawidłowego przetwarzania węglowodanów oraz tłuszczów, a także aktywizuje metabolizm białek.
Pozostałe funkcje fosforu:
- reguluje kwasowo – zasadową równowagę organizmu
- zapewnia prawidłowe namnażanie się komórek.
Fosfor - zapotrzebowanie i dawkowanie
Zapotrzebowanie na fosfor zależy głównie od wieku. Najważniejsze jest zadbanie o dostarczanie jego odpowiedniej dawki dziennej w pożywieniu. Szczególnie istotne jest dbanie o prawidłowy poziom tego pierwiastka u dzieci, przede wszystkim w fazie szybkiego wzrostu i rozwoju, ponieważ jest to kluczowy składnik dla budowy szkieletu, mięśni, tkanek mięśniowych, ale również do prawidłowego przebiegu dojrzewania płciowego. W przypadku dorosłych, fosfor potrzebny jest głównie do utrzymania równowagi kwasowo – zasadowej oraz przebudowy kości i regeneracji tkanek. Kobiety w ciąży oraz matki karmiące nie mają zwiększonego zapotrzebowania na ten pierwiastek. Wyjątkiem są kobiety będące w tych stanach w wieku poniżej 19 lat.
Zapotrzebowanie na fosfor dla poszczególnych grup osób przedstawia się następująco:
- niemowlęta: 150 mg dziennie
- niemowlęta między 5. a 12. miesiącem życia: 300 mg dziennie
- dzieci w wieku od 1. do 3. roku życia: 460 mg dziennie
- dzieci w wieku od 4. do 6. roku życia: 500 mg dziennie
- dzieci w wieku od 6. do 9. roku życia: 600 mg dziennie
- nastolatkowie w wieku od 10. do 18. roku życia: 1250 mg dziennie
- osoby powyżej 18. roku życia: 700 mg dziennie
- kobiety w ciąży poniżej 19. roku życia: 1250 mg dziennie
- kobiety w ciąży powyżej 19. roku życia: 700 mg dziennie
- matki karmiące poniżej 19. roku życia: 1250 mg dziennie
- matki karmiące powyżej 19. roku życia: 700 mg dziennie.
Niedobór fosforu - objawy i przyczyny
Niedobór fosforu ma swoją nazwę – hipofosfatemia. Występuje on rzadko, ponieważ najczęściej odpowiednią ilość fosforu jesteśmy w stanie dostarczyć sobie wraz z dobrze zbilansowaną dietą, gdyż występuje w dość wielu produktach, które jemy na co dzień. Lekki i nietrwający zbyt długo niedobór fosforu nie jest niczym groźnym, natomiast długotrwały i znaczny może mieć wiele przykrych konsekwencji. Na hipofosfatemię cierpią najczęściej osoby niedożywione, alkoholicy, osoby mający duży problem z wchłanialnością witaminy D oraz ludzie żywieni pozajelitowo, chorujący na kwasicę ketonową, nadczynność przytarczyc, krzywicę, stosujący leki alkalizujące i diuretyki, posiadający rozległe oparzenia lub ciężkie urazy ciała oraz kobiety po 50. roku życia, nie dbające o prawidłowy poziom tego pierwiastka.
Objawy hipofosfatemii to:
- osłabienie, obrzęk lub skurcze mięśni
- bóle kości
- problemy z oddychaniem
- wymioty i nudności
- uczucie mrowienia w ciele
- drgawki
- zaburzenia neurologiczne
- większa podatność na infekcje
- kaczy chód – kołysanie się z boku na bok w trakcie chodzenia
- u dorosłych – osteomalacja kości (rozmiękanie kości)
- u dzieci – rozwój krzywicy
- osłabienie
- rabdomioliza – rozpad mięśni
- uszkodzenia wątroby
- skaza krwotoczna
- w skrajnych sytuacjach – śpiączka.
Nadmiar fosforu - objawy i przyczyny przedawkowania
Nadmiar fosforu w organizmie określany jest jako hiperfosfatemia. Nadmiar tego pierwiastka może być spowodowany takimi czynnikami, jak: nadmierny wysiłek fizyczny, skrajnie przekraczająca zalecaną dawkę ilość fosforu w diecie, zwiększona przyswajalność fosforanów oraz cierpienie na następujące schorzenia: niedoczynność przytarczyc, kwasica z odwodnieniem czy niewydolność nerek. Na nadmiar fosforu narażone są również osoby chorujące na nowotwory będące w trakcie chemioterapii. Hiperfosfatemia jest absolutnie niekorzystnym stanem dla organizmu. Może znacząco zmniejszać wchłanianie innych kluczowych dla nas składników: cynku, żelaza, magnezu czy wapnia.
Jakie są objawy hiperfosfatemii?
- nudności
- wymioty
- biegunki
- upośledzenie wchłaniania innych składników
- spadek poziomu wapnia we krwi
- zahamowanie syntezy witaminy D.
Źródła fosforu w jedzeniu
Według statystyk, człowiek stosując zwyczajną, przeciętną dietę jest w stanie pokryć około 80 procent zapotrzebowania organizmu na fosfor. Pierwiastek ten jest obecny przede wszystkim w produktach wysokobiałkowych, ale także w orzechach, pestkach czy nasionach.
Przechodząc do konkretnych informacji, będące najlepszym źródłem fosforu są:
- sery podpuszczkowe oraz topione
- mięso i jego podroby, przede wszystkim wątróbka oraz mięso z piersi
- produkty zbożowe: otręby pszenne, kasza gryczana, płatki owsiane i jęczmienne, chleb pełnoziarnisty
- orzechy
- pestki dyni
- niektóre ryby, przede wszystkim śledź, mintaj, łosoś
- nasiona suche
- niektóre warzywa, przede wszystkim strączkowe: soja, fasola, groch, soczewica, czosnek, chrzan
Fosfor – kiedy stosować?
Fosfor, w postaci suplementu diety, nie jest nam potrzebny, dopóki nie mamy skrajnych i długotrwałych jego niedoborów w organizmie. Jeśli dieta nie jest wystarczająca do uregulowania poziomu tego składnika, można stosować jego suplementację, zazwyczaj w postaci fosforanu sodu lub fosforanu potasu. W skrajnych przypadkach fosfor podawać można również dożylnie.
Z czym łączyć fosfor?
W celu zwiększenia wchłanialności fosforu, warto połączyć go przede wszystkim z witaminą D, ale również witaminą A oraz kilkoma innymi składnikami – wapniem, żelazem, manganem, borem, białkiem i nienasyconymi kwasami tłuszczowymi.
Z czym nie łączyć fosforu?
Negatywnie na przyswajalność fosforu wpływają przede wszystkim: kofeina, aluminium oraz doprowadzenie w organizmie do nadmiaru żelaza lub magnezu. Ponadto, jak w przypadku wszystkich potrzebnych nam składników, wchłanianie tego pierwiastka upośledza picie alkoholu w nierozsądnych, niezdrowych ilościach.
Produkty z naszego sklepu, które zawierają fosfor
Produkty z naszego sklepu będące źródłem fosforu to większość dostępnych makaronów Bartolini, np. makaron Bartolini Eko gryczany, makaron Bartolini Eko żytni, makaron Bartolini z ciecierzycy. Firma Bartolini oferuje wiele makaronów będących świetnymi alternatywami dla tradycyjnego makaronu pszennego, np. makaron gryczany, żytni czy z ciecierzycy. Makarony te posiadają wiele cennych składników, wysoką zawartość błonnika pokarmowego i ogrom cennych pierwiastków, a wśród nich fosfor, który przyczynia się do utrzymywania prawidłowego metabolizmu energetycznego oraz dba o utrzymanie dobrego stanu kości.
Kolejnym produktem z naszego sklepu, który w swoim bogatym składzie zawiera fosfor, jest Bio spirulina w proszku. Jego stosowanie może pomóc nam we wspieraniu systemu immunologicznego. Jest również czynnikiem wspomagającym utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Spirulina ma zdolność do podwyższania poziomu energii, przyczynia się także do kontroli masy ciała. Zawarty w niej chlorofil nazywany jest potocznie „eliksirem młodości”.
Kolejnym produktem posiadającym fosfor, który można znaleźć w naszym sklepie jest Pasta orzechowa Nerkowiec&Truskawka – pasta mająca naturalny, zdrowy skład, bez sztucznych dodatków i bez białego cukru. Wśród jej składników znaleźć możemy między innymi migdały, bogate w jednonienasycone tłuszcze, wspomagające pracę serca oraz regulujące poziom cholesterolu. Oprócz migdałów, w składzie znajdują się orzechy nerkowca, cukier kokosowy oraz liofilizowana truskawka – świetne źródło fosforu oraz innych cennych dla organizmu witamin i elementów, np. witamin A, C, K, witamin z grupy B oraz magnezu, potasu, wapnia czy manganu. Pasta orzechowa Nerkowiec&Truskawka świetnie nadaje się jako dodatek do smoothie, owsianek, czy deserów, lub do smarowania pieczywa.
Zapraszamy do odwiedzenia naszego sklepu internetowego – Intenson.pl, gdzie dostępne do kupienia są naturalne kolageny oraz ekologiczne suplementy diety, które mogą pomóc nam kompleksowo zadbać o nasze ogólne zdrowie i psychikę. W ofercie posiadamy również premium superfoods, które świetnie odżywiają organizm.
Niniejszy artykuł ma jedynie charakter edukacyjno-informacyjny i nie może zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej lub u dietetyka.
Bibliografia
- Jarosz Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Warszawa, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020
- Neumeister Birgid. Diagnostyka laboratoryjna - poradnik kliniczny. Elsevier Health Sciences, 2013
- Litwin Anna, et al. Podstawowe oznaczenia biochemiczne w ocenie gospodarki wapniowo-fosforanowej u dzieci. Diagnostyka Laboratoryjna i Wiadomości PTDL, 2020